Giống như đa số mọi người khác sinh sống sắp sông Mekong và các chi lưu của nó ở Campuchia, dân cày người Khmer Srey Ly Bik coi nguồn nước là sống còn.
Srey Ly Bik đã bị tách khỏi các thành viên trong gia đình trong suốt thời đoạn thống trị tàn nhẫn của Khmer Đỏ vào cuối những năm 1970, phiêu dạt từ nơi này đến nơi khác song song với một nhóm thầy thuốc tận đến khi ông tìm ra cha mình ở làng Kbal Romeas trên một khúc sông Srepok, một nhánh của sông Mekong, vào năm 1979.
Ông gặp vợ tại đó và họ có với nhau 6 người con. Nhờ trầm tích giàu dưỡng chất mà con sông mang theo, đất cát mỡ màu giúp ông trồng rau và lúa.
Thế mặc dù vậy, tháng 8/2015, ông buộc phải rời nơi đây khi chính phủ - nhà nước ban bố ngôi làng ông tại cùng vài làng phụ cận sẽ bên trong tổng diện tích 75 km2 bị ngâm nước bởi việc xây con đập to nhất của Campuchia, đập Hạ Sesan 2.
"Tôi trở lại nơi tại cũ một số ngày trước để rà mực nước, và căn hộ chung cư cũ của tôi đã bị ngập hoàn toàn, tôi thậm chí chẳng thể nhận ra nó đang ở chỗ nào nữa", Srey Ly Bik nói.
Ông cho hay mình đã bán hết tài sản, gồm có 30 con trâu và một chiếc máy kéo, bởi ông quá già để canh tác trên đất đá ở khu vực lãnh thổ mà ông phải chuyển tới.
 |
| Một ngư dân kéo lưới trên phần sông Mekong tại tỉnh Kandal của Campuchia. Con sông hùng vĩ cung ứng sinh kế cho hàng chục triệu người, tuy vậy đang bị hăm doạ bởi nhiều con đập của Trung Quốc. Ảnh: AFP. |
Nâng cánh kinh tế
Dự án đập thủy điện Hạ Sesan trị giá 8 tỷ USD với công suất 400 megawatt là một trong những biểu tượng cho sức tác động càng ngày càng tăng của Trung Quốc khi Bắc Kinh tiến hành xây dựng tiền đề htkt cho các quốc gia nghèo hơn tại Đông Nam Á.
Trong quy củ ý tưởng "Vành đai, Con đường" của Chủ viên tịch Tập Cận Bình, một nền móng cho chính sách đối ngoại của Trung Quốc và công cuộc trẻ hóa quốc gia, Bắc Kinh đang tìm cách chuyển biến việc di chuyển chuyên chở và thương mại trên khắp bán kính Âu - Á và Đông Nam Á thông qua đầu tư cơ sở cơ sở hạ tầng khổng lồ.
"Trung Quốc luôn tin rằng những con đường phải được tiến hành xây dựng trước lúc kiếm ra tiền, và đây là một cách lớn mạnh mà Trung Quốc muốn giới thiệu với thế giới thông qua ý tưởng vòng đai, Con đường", South China Morning Post dẫn lời Hu Zhiyong, giáo sư tại Viện khoa học Xã hội Thượng Hải.
"Một lúc thành công tốt đẹp ở phạm vi bán kính Đông Nam Á, mô dường như vậy, phần cấp thiết của vành đai con đường, có thể được giới thiệu đến các nơi khác, chẳng hạn như Châu Phi và Nam Mỹ", ông nói.
Hôm 31/3, sáu quốc gia phạm vi bán kính tiểu vùng sông Mekong mở rộng thêm đã thông qua một phương án kế hoạch đầu tư đầy tham vọng nhằm phát triển 227 dự án giá trị ý nghĩa 66 tỷ USD trong 5 năm tới.
Stephanie Jensen-Cormier, giám đốc điều hành chương trình của đơn vị chịu trách nhiệm phi chính phủ - nhà nước International Rivers có đơn vị làm việc ở California, cho biết những công ty thủy điện Trung Quốc đang xây dựng 41 con đập tại Đông Nam Á. "Số lượng dự án là rất là nhiều và ảnh hưởng lên môi trường cũng tương tự như xã hội thành ra rất đáng kể", bà nói.
Đầu tư từ Trung Quốc có thể hấp dẫn các nước như Campuchia. các quan chức Campuchia cho biết tiềm lực thủy điện của sông Mekong có thể là một nam châm hấp dẫn đầu cơ và giúp kéo cứ dân khỏi cảnh nghèo đói.
"Đang bật lên các gian nan của một sông núi hậu mất cân bằng ngiêm trọng, dù muộn tận 20 năm. phía chúng tôi hiện đang gặp khó khăn với việc đối lập nếu không có cơ sở kiến trúc hạ tầng cần thiết", Sok Siphana, luật sư và tham vấn của chính phủ Campuchia, quyết đoán. "Cơ sở htkt là yếu tố cần thiết nếu phí điện cao hơn các đối với các quốc gia láng giềng và bản thân đất nước mình lại là một thị trường nhỏ, ko tương tự như việt nam, Thái Lan hay Myanmar".
"Đối với chúng tôi, khả năng đối nghịch nằm ở chỗ làm cỡ nào để giảm giá tiền mua bán trao đổi, và điện lẽ nào là y.tố lớn nhất có thể giúp chiến thắng", ông đánh giá.
 |
| Vị trí đặt đập thủy điện Hạ Sesan 2. Đồ họa: SCMP. |
Người dân chao đảo và phản ứng
Tuy vậy, với các người như gia đình anh Futh Kheun, đã sống ở làng Srekor từ nhiều thế hệ, việc triển khai xây dựng con đập cùng nghĩa trong việc đất đai, của cải, truyền thống và văn hoá bị cuốn trôi, theo đúng nghĩa của nó.
Cùng với 66 g.đình khác trong làng, người con giai Lào 39 tuổi đã đùn đẩy di dời. Thay vào đó, anh chuyển tới nơi cao hơn, có rừng, từ đó anh có thể nhìn thấy nước dâng cao, gây mưa lũ làng quê cũ.
Kheun cho biết anh xem công trình đập là một hợp đồng giữa giới tinh hoa của hai nước mà cư dân địa phương chẳng mấy quan tâm. "Những nước khác ko có sông, ko có nguồn nước mặc dù vậy họ vẫn có điện, còn nước non phía chúng tôi có mọi thứ, từ than đá, sông ngòi và nước", Kheun bày tỏ. "Tại sao người ta tập trung xây đập để s.xuất điện? Việc tiến hành xây dựng đập khiến dân cư địa phương khổ sở."
Trung Quốc là nhà chi viện và đầu tư nước ngoài lớn nhất của Campuchia, mặc dù vậy cách nhìn của người Campuchia đối với Trung Quốc có thể chưa thể tích cực. cứ dân thành phố ca cẩm về việc khách văn hóa - du lịch Trung Quốc bất lịch sự tràn đầy các điểm tham quan và về uy tín chất lượng kém của hàng hoá Trung Quốc, trong khi cư dân nông thôn phiền muộn nhiều nhà đầu tư Trung Quốc lấy đi tài nguyên thiên nhiên mà họ tùy theo để sống.
Leang Bunleap, giám đốc điều hành vận hành màng lưới giữ gìn những sông Sesan, Srepok và Sekong tại tỉnh Stung Treng, nơi đặt đập Hạ Sesan 2, nói rằng nhiều nhà đầu tư Trung Quốc hờ hững đến vấn đề của địa phương, tuy thế luôn tìm kiếm mối mối quan hệmqh tốt đẹp với chính phủ, điều có thể gây ra phản ứng dữ dội.
"Các chủ đầu tư Trung Quốc dường như khuyến khích nhà nước tiếp tục cung cấp giấy phép cho các công trình khi họ nói rằng có thể giúp tăng thu nhập, phát triển kinh tế và hình thành nhiều công việc, thế nhưng không phải ai cũng được hưởng lợi, một vài người bắt buộc rời khỏi quê nhà và môi trường thì bị hủy hoại", Leang Bunleap nói.
Đã có những bài học thương đau cho các đơn vị đầu tư Trung Quốc ở nhiều nơi khác trong phạm vi bán kính Đông Nam Á.
Năm 2011, nhà nước Myanmar đã tuyên bố đình chỉ xây dựng con đập Myitsone giá trị ý nghĩa 3,6 tỷ USD tại đầu sông Irrawaddy do những lo ngại về môi trường sau lúc người dân phản đối mạnh mẽ.
Thủ tướng Campuchia Hun Sen cũng đã ra lệnh đình chỉ dự án đập thủy điện Chhay Areng do Trung Quốc tài trợ triển khai xây dựng ở tỉnh Koh Kong từ năm ất mùi này đến nay nhằm ngăn chặn sự phản đối càng ngày càng tăng lên.
 |
| Hoàng hôn trên sông Mekong. Ảnh: Laura Zhou. |
Hồ nghi và chịu đựng
Ren Peng, chuyên gia về đầu cơ tại nước ngoài của Trung Quốc với Viện môi trường khắp thế giới, cho biết lúc Trung Quốc mở rộng đầu tư vốn trên toàn thế giới, phản ứng dữ dội của cư dân địa phương dường như trở nên thông dụng hơn, đ-biệt là ở Đông Nam Á, Châu Phi và Nam Mỹ.
Không giống như các đối tượng hợp tác Nhật Bản hay phương tây, thường xuyên dùng cách tiếp cận "hai hướng" để đáp ứng có nhu cầu của chính phủ và dân cư địa phương, các doanh nghiệp Trung Quốc có xu hướng chỉ quan tâm đến quan hệ với những quan chức nhà nước mà bỏ quá nhiều nhu cầu thật sự của cứ dân địa phương.
"Không giống như ở Trung Quốc, nơi chính phủ - nhà nước là nhà chiến lược chủ trương duy nhất, ở Đông Nam Á, nhà nước thường nhận khúc mắc từ người dân", Ren nói. "Các chủ đầu tư càng gần gũi với nhà nước thì càng có tương đối nhiều đối thủ".
Với ít dữ liệu từ chính quyền địa phương, việc bàn bạc công khai về xây đập và sự tham dự của Trung Quốc vào dự án nghe đâu đều là điều cấm kỵ. Một quan chức địa phương giấu tên cho biết quyết định tiếp tục xây đập sẽ có ảnh hưởng nghiêm trọng bởi vì nó sẽ là con đập chính sắp lãnh hải nhất của sông Mekong, và là đập to nhất tại Campuchia.
Dự án đập thủy điện Hạ Sesan 2 được Huaneng Group của Trung Quốc diễn tả là một "thành quả khác của vành đai Con đường" và "bản lề" cho tập đoàn này đổ vốn vào Đông Nam Á trong tương lai.
Một lúc đi vào hoạt động đầy đủ, đập có thể tạo ra khoảng 1,97 tỷ kWh điện mỗi năm để áp dụng tại Campuchia, "giảm đáng kể giá tiền điện và có ý nghĩa cực lớn đối với sự phát triển kinh tế của Campuchia".
Công ty cũng cho hay đã mở đường, làng tái định cư và nơi học tập để cải thiện sinh kế cho nhiều người đã di dời để nhường đường xây đập.
Tuy nhiên, Thun Phann vẫn tự hỏi liệu quyết định di dời sau nhiều năm đối phó của mình có đúng hay không. năm vừa qua cô trở thành người cuối cùng chuyển vào một ngôi làng tái an cư và hiện sống ở đó cùng chồng và đứa đàn ông 16 tuổi.
Cô và chồng canh tác trên các mảnh đất mới được phân cho g.đình, dù thế các gì thu được là quá nhỏ để bán với giá cạnh tranh trên thị trường, và thay vào đó họ chặt gỗ trong rừng để bổ sung lương lậu.
Nước trong giếng gần nhà chẳng thể uống được đã làm gia tăng giá tiền của gia đình. ko có nguồn cung cấp nước từ sông, Thun Phann phải trả 15 USD một tháng cho nước đóng chai.
Cô cũng trả khoảng 0,75 USD cho mỗi kilowatt điện, dù rằng nhiều nhà lớn mạnh con đập nói với dân làng rằng điện sẽ được không mất tiền trong ba năm trước tiên kể kể từ khi họ di dời.
Thun Phann cho hay cô rất vui khi thấy một bệnh viện được tiến hành xây dựng trong ngôi làng mới, tuy nhiên ngay tiếp theo cô cũng thấy được mình phải trả tiền mua thuốc, bất luận lời hứa hẹn của nhiều nhà phát triển rằng người dân sẽ ko phải trả giá cả đó trong năm trước nhất.
"Họ ko bao giờ có mặt, có nhẽ sợ rằng chúng tôi sẽ nêu lên hầu hết vấn đề này," cô nói.
Thun Phann cho biết cô nhớ nhất là nguồn nước.
"Tôi đã mất nước và sông", cô nói. "Tôi không muốn di dời, dù vậy tôi chẳng thể làm gì khác được".
Tiểu vùng Mekong mở thêm thông qua 222 công trình, tổng giá trị ý nghĩa 65 tỷ USDThủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết Hội nghị Thượng đỉnh GMS-6 đã thành công tốt đẹp, thông qua hơn 222 công trình với giá trị ý nghĩa 65 tỷ USD, hướng tới lớn mạnh vì ích lợi của cứ dân. |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét